2022-yili Tojikiston va Turkmaniston yaxshi qo‘shnichilik aloqalari to‘g‘risidagi mintaqaviy shartnomani imzolashdan bosh tortgan edi.

2025-yilda ular aynan shunday hujjatni Xitoy bilan imzoladilar.

Bunga qozog‘istonlik siyosatshunos Doniyor Ashimboyev e’tibor qaratdi. 

2022-yilda nimalar sodir bo‘ldi?

Cho‘lponota shahrida bo‘lib sammitda Markaziy Osiyoning besh davlati quyidagi masalalar bo‘yicha shartnoma tayyorladilar:

kuch ishlatishdan voz kechish

nizolarni faqat muloqot orqali hal qilish

mintaqaviy birlikni tashqi o‘yinchilar ishtirokisiz mustahkamlash

Turkmaniston va Tojikiston “ichki jarayonlar”ni sabab qilib ko‘rsatgan holda uni imzolashdan bosh tortdi.

2025-yilda nimalar o‘zgardi?

2025-yilning iyun oyida bo‘lib o‘tgan “Markaziy Osiyo – Xitoy” sammitida 6 mamlakatning barchasi, jumladan Turkmaniston va Tojikiston ham Pekin bilan Abadiy yaxshi qo‘shnichilik to‘g‘risidagi shartnomani imzoladilar. 

O‘zaro imzolanmay qolgan shartnomaga tashqi o‘yinchi bilan imzo qo‘yildi. 

Bu nima uchun muhim?

  • Pekin – tashqi kuch, ammo aynan shu bilan shartnoma imzolash “maqbul fikr” bo‘lib chiqdi 
  • Imzo – qo‘shnilarga emas, XXRga nisbatan bildirilgan ishonch belgisi bo‘ldi
  • Xitoy o‘zini mintaqadagi barqarorlikning tizimli kafili sifatida namoyon etmoqda

Xitoy raqamlarda

  • $95 mlrd – XXRning MA mamlakatlari bilan 2024-yildagi savdo aylanmasi
  • $200 mln – sammitda e’lon qilingan grant
  • To‘qayevning aytishicha, Xitoy “bo‘ysundirishga intilmayapti” – ammo iqtisodiyotning o‘zi ham siyosatdir.

⸻

Bu nima degani?

  • Markaziy Osiyo mamlakatlari bir-biri bilan kelisha olmadi, ammo Xitoy bilan “til topishdi”
  • Pekin o‘z ta’sir doirasini majburlash orqali emas, hamkorlik yo‘li orqali kengaytirmoqda.
  • Bu mintaqaviy birlikka umid qilayotganlar uchun xavotirli signaldir.